Wie ben ik? Wat wil ik? Wat kan ik? Iedereen vormt in de loop van zijn leven een identiteit en een zelfbeeld. Jongeren en adolescenten worstelen vaak nog met dat zelfbeeld. De sociale druk die jongeren ervaren, lijkt tegenwoordig groter te zijn dan pakweg vijftig jaar geleden. Heeft dat invloed op hun zelfbeeld? En welke rol spelen de media daarin?
Vroeger werd je identiteit veel meer gezien als een vaststaand gegeven dat werd bepaald door je maatschappelijke omstandigheden als religie, sekse en sociale klasse. Veel keus had je dus eigenlijk niet. Tegenwoordig leven we in een maatschappij waarin mensen worden gezien als op zichzelf staande individuen; we kunnen zelf kiezen wat we willen worden en wie we willen zijn. We leven in een zogenaamde meerkeuzemaatschappij.
Keuzestress
Op zichzelf is dit natuurlijk een hele verrijking voor de jeugd. Jongeren groeien op in een tijd waarin ze bijna helemaal zelf hun leven vorm kunnen geven. Het leven is maakbaar. Maar die vele keuzemogelijkheden zorgen ook voor steeds meer druk tot eigen verantwoordelijkheid en zelfstandigheid. Daardoor wordt het steeds moeilijker om de goede keuzes te maken. Vaak speelt ook mee dat een keuze voor het een meteen een beperking van iets anders inhoudt. Vragen als “wat als…?” kunnen jongeren daarna nog lang blijven bezighouden. Jongeren ervaren deze keuzevrijheid dan ook vaak als een druk en belasting; het zorgt voor gevoelens van twijfel en onzekerheid. Ze hebben het gevoel keuzes te moeten baseren op ‘hoe het hoort’ door druk vanuit de maatschappij.
Sociale druk
Ook leven jongeren steeds meer met de gedachte niet te willen onderdoen voor anderen. Zo kan het zijn dat jongeren leeftijdsgenoten als succesvoller zien en hierop baseren waaraan ze zelf moeten voldoen. Dit kan ervoor zorgen dat ze hun eigen hooggespannen verwachtingen niet bereiken, waardoor jongeren het gevoel krijgen gefaald te hebben. Juist omdat tegenwoordig het idee heerst dat je verantwoordelijk bent voor je eigen keuzes, voelen jongeren het als hun eigen falen als blijkt iets niet lukt.
Media
De meerkeuzemaatschappij en sociale druk vanuit de omgeving hebben dus een grote invloed op de identiteit en het zelfbeeld van jongeren en jongvolwassenen. In hoeverre heeft de media hier een rol in? Er bestaat geen wetenschappelijk onderzoek waarin een direct positief of negatief verband wordt gelegd tussen mediagebruik en zelfbeeld, maar het is wel bekend dat jongeren de media gebruiken om hun identiteit op te bouwen. Volgens Valerie Frissen, professor ICT & social change aan de Erasmus Universiteit van Rotterdam, zijn we allemaal opgenomen in sociale en emotionele relaties, en (her)kennen we onszelf alleen via de ander of iets anders. Daarom spiegelen jongeren zich vaak aan rolmodellen en aan beelden die zij op televisie of internet zien. Via de media krijgen we constant te horen dat het leven maakbaar is. We krijgen niets minder dan perfectie voorgeschoteld, op televisie, internet, de bladen die we lezen en de reclame-uitingen die we zien.
Sociale media
Ook was informatie nog nooit zo alom aanwezig en zo snel te delen als in ons huidige mediatijdperk. Sommige jongeren ervaren stress omdat ze bang zijn sociaal buitengesloten te raken of dingen te missen. Voor veel jongeren is het ook belangrijk zich op de juiste manier te presenteren op de sociale media. Ook dat gevoel zou een grote druk en een lager zelfbeeld kunnen veroorzaken. Toch heeft ander onderzoek laten zien dat sociale media juist een positief effect hebben op het zelfbeeld van jongeren.
Psychische hulp
Wat duidelijk is, is dat jongeren zich in een complexe en veeleisende samenleving staande moeten zien te houden, in een levensfase die al sinds mensenheugenis best lastig is. Mede hierdoor kloppen steeds meer jongeren aan bij een psycholoog. Op (hoge)scholen en universiteiten wordt steeds meer aandacht besteed aan deze problematiek. Vaak kunnen scholieren en studenten via hun decaan worden doorgestuurd naar een studentenpsycholoog. Acceptatie, leren ontspannen en grenzen stellen kunnen jongeren helpen om een betere balans te vinden tussen kunnen, willen en moeten. Het gaat niet alleen om de bestemming, maar ook om de reis er naartoe.
1 reactie