Tijdens het surfen kwam ik onlangs deze animatie tegen. Het filmpje gaat over gewoonten die bijdragen aan effectiviteit en positiviteit. Het sluit voor mij goed aan op de klaagcultuur die ik bij veel mensen zie. We balen vaak nog meer van het één dan van het ander, maar in actie komen om verandering in onze situatie te brengen, ho maar! We wachten liever tot iemand het voor ons oplost. En tot die tijd klagen we heel wat af.
Ik zie de klaagcultuur in alle lagen van de maatschappij, ook in mijn dagelijkse omgeving. Vooral de opmerkingen ‘ik heb het druk en ik heb het zwaar’ hoor ik vaak. Ook verwijzen mensen veel naar wat anderen allemaal doen en laten. Ze zijn dan niet aanspreekbaar op wat hun eigen rol in het verhaal is en leggen de verantwoordelijkheid buiten zichzelf.
Klagen over weer, verkeer (zowel files als treinvertraging) en politiek is erg populair. Je hoort mensen bijvoorbeeld vaak morren dat de politiek niets doet, maar je ziet ze ook geen actie ondernemen om zelf wat te doen of bewust iets niet te doen. Mensen hebben bij grote maatschappelijke issues ongetwijfeld een bepaald gevoel van machteloosheid, maar zijn op dit soort gebieden vaak ook erg passief.
Wanneer wordt klagen negatief?
De letterlijke betekenis van klagen is je ongenoegen of verdriet uiten. Dit hoeft op zichzelf dus niet persé negatief te zijn. Het klagen wordt naar mijn idee pas vervelend wanneer het ‘klagen om het klagen’ is. Als er geen ruimte meer bestaat om de situatie van de andere kant te bekijken of te zien dat er ook groen gras tussen je eigen gras zit. Wanneer ik klagen als negatief bestempel denk ik psychologisch gezien aan de aanklager uit de dramadriehoek binnen de transactionele analyse. Deze aanklager heeft de rol om alles vanuit negativiteit te benaderen en hoopt vervolgens dat de redder hem ervan komt verlossen, want de aanklager is zelf nooit schuldig.
Wie klagen er wel of niet en waarom?
Waarom klagen we?
Mensen klagen over het algemeen om spanning af te laten vloeien, om zaken buiten zichzelf te leggen, om het klagen zelf (de aanklager of pessimist die alles maar negatief bekijkt), in de hoop gehoord te worden of support te krijgen bij het zoeken van een oplossing. Er zijn ook mensen die klagen omdat ze door de bomen het bos niet meer zien en dit willen delen met anderen. Mensen die klagen zijn in sommige gevallen extraverter dan niet-klagers en uiten zich dus meer.
Reactieve klagers
Reactieve mensen (zoals de oma in de bovengenoemde animatie) hoeven niet persé klagers te zijn. Ze wachten iets meer af en reageren op wat anderen doen. Afwachten is niet altijd verkeerd. Er zijn nu eenmaal leiders en volgers. Het wordt pas een probleem als de leider steeds weerstand krijgt van volgers, waardoor de passiviteit in stand gehouden wordt. Als reacties uit weerstand komen lijken mensen meer klagers te zijn en komt er geen actie. Ik heb het dus liever over passieve weerstand of negativiteit als redenen om te gaan klagen dan over reactiviteit (zoals het filmpje suggereert).
Niet-klagers
Je hebt ook aanpakkers die klagen als nutteloos zien. Zij zoeken vooral naar een oplossing en gaan dus tot actie over. Deze niet-klagers lossen alles zelf op, zij zijn de optimisten die ook de andere kant van de situatie bekijken en hebben meestal ook minder ontevredenheid. Als je ze vraagt hoe het gaat, krijg je dan ook vaak als antwoord: ‘Prima, niets te klagen’. Het kan ook zijn dat niet-klagers juist bang zijn niet aardig gevonden te worden als ze klagen en dus dingen inhouden. Dit zijn dan vaak de introverten die zich minder makkelijk uiten.
Pro-activiteit als eigenschap is iets wat je karakterologisch hebt of als voorbeeld meekreeg van je omgeving (nature-nurture). Je passiviteit kan bijvoorbeeld in de opvoeding zijn afgestraft, je moest wel actief zijn, anders kreeg je op je donder. Dit afstraffen is vaak onwenselijk omdat mensen dan niet hebben geleerd om af te wachten. Ze zijn dus uit angst actief en niet uit overtuiging of kracht.
Fotocredit:
alan turkus – stop complaining
Klagen hoeft niet negatief te zijn
Als je naar de pure definitie kijkt hoeft klagen niets negatiefs te zijn. Jezelf uiten is goed, zeker wanneer je dit op een constructieve manier doet en het bij jezelf houdt. Soms is even zeuren heerlijk, anders stop je ook maar alles weg. Voor mensen die nooit klagen, maar ook hun spanning niet laten afvloeien door wat aan hun situatie te doen of het loslaten, kan niet-klagen juist een negatief effect hebben. De onderhuids aanwezige spanningen gaan dan vastzitten. Als mensen te veel opkroppen kan dat leiden tot gezondheidsklachten als verhoogde bloeddruk, verminderde stresshantering, somberheid en angst.
Klacht of klagen
Het verschil tussen een klacht neerleggen en klagen is dat de klacht neerleggen actie-gericht is en dat klagen vaak een passief karakter kent. Met een gerichte klacht uit je je en vraag je of er actie van de andere kant kan komen. Je deelt in plaats van dat je het alleen maar de lucht in gooit. Het kan ook zijn dat je echt klachten hebt en dat je er niets aan kunt doen, dus je hebt ergens geen invloed op maar je ondervindt wel de nadelen en onvrede en je uit dit. Een keer je onvrede uiten is nog geen klagen, ik ervaar het pas als klagen als mensen steeds op dezelfde manier over hetzelfde onderwerp zeuren en er vervolgens niets mee doen. Dus bijvoorbeeld je klaagt over het gedrag van een ander, maar spreekt het niet uit naar die ander en doet er niets aan.
Ook is de toon belangrijk. Een toon die lijkt op een zeurend kind nodigt minder uit om naar te luisteren, dan iemand die een zorg deelt en benoemt dat iets lastig is. Spreek je je uit en vraag je advies en onderneem je daarna actie dan is het dus zeker geen klagen. Door je te uiten en te vragen en luisteren naar wat een ander er van denkt wordt het constructief.
Soorten klagers
Er zijn mensen die steeds in hetzelfde kringetje ronddraaien over één onderwerp of thema en mensen die het tot een kunst hebben verheven om over alles wat los en vast zit te klagen. Zogenaamde one-issue en multi-issue klagers. En natuurlijk zie je vaak een zondebok, iemand anders heeft het gedaan. Klagers die alles buiten zichzelf leggen kunnen het bovendien als lastig ervaren als er over henzelf geklaagd wordt. Ze zullen het dan meestal weer bij de ander terug leggen. Zo ontstaat weerstand op weerstand. Maar klagen hoeft niet altijd over een ander te gaan. Denk aan mensen die altijd klagen dat ze het druk hebben, niet gewaardeerd worden, geen respect krijgen. Dat gaat gewoon over henzelf.
Notoire klagers kunnen elkaar aansteken en dan krijg je een negatieve sfeer, iets wat echt niet iedereen door heeft. Zo ontstaat bijna ongemerkt een klaagcultuur. Lekker allemaal zeuren zonder dat we actie ondernemen. We blijven met zijn allen passief wachten tot een ander wat gaat doen. En dan roept klagen meer klagen op en ontstaat er dus een vicieuze cirkel.
Enkele tips
Om minder te klagen:
– Vraag hulp bij waar je last van hebt
– Zoek naar je beïnvloedbare mogelijkheden en benut die
– Gebruik ik-boodschappen om te uiten waar je last van hebt (houd het bij jezelf en leg het niet bij de ander)
– Neem verantwoordelijkheid voor jouw stuk in de klacht
– Uit je en ga daarna kijken wat je kunt en wilt met je klacht
– Spreek de ander aan op klagen en vraag wat de ander wil met zijn klacht
– Reageer niet met weerstand op weerstand, benoem het en kijk hoe je samen verder kunt praten
– Durf je pijn onder ogen te zien ipv af te reageren op de ander
– Durf in pijn/gemis te spreken ipv in boosheid en frustratie
– Leer los te laten, soms is het even balen en dat is oké
Om pro-actiever te zijn:
– Ben in balans in je denken-voelen-doen
– Vul niet in voor een ander, vraag wat de ander bedoelt
– Maak een plan om met je klacht aan de slag te gaan, als dat je niet lukt vraag hulp
– Ontwikkel lef en durf. Wat is het ergste wat kan gebeuren? En wat heb je te verliezen als je wat gaat doen?
– Kijk wat stil staan je oplevert en wat actie je op zou kunnen leveren en maak een keuze
– Pro-actief kan ook reactief zijn, beweging is vooral van belang, dus als je dat voor elkaar krijgt ben je al op de goede weg, niet iedereen is meteen actief dus kijk het gerust even aan voor je wat doet