Positief egoïsme
Veel mensen kennen wel zo iemand die altijd voor een ander klaar staat. Als je om hulp vraagt maken zulke mensen meteen tijd voor je, ook al zijn ze zelf ontzettend druk. Deze gulle gevers zijn altijd bereikbaar, zeggen zelden nee en helpen hun medemens graag. Op zich zijn dit mooie eigenschappen, maar bij sommigen gaat het ten koste van zichzelf. Wie dit herkent, kan misschien wat vaker gebruik maken van positief egoïsme.
De term egoïsme kennen we inmiddels wel. We hebben er negatieve associaties mee en dat komt omdat het meestal betekent dat iemand teveel aan zichzelf denkt en te weinig aan een ander. Dit terwijl egoïsme eigenlijk natuurlijk is, bij onze geboorte zijn wij al meteen erg ‘ik-gericht’. Vervolgens leren we vrij snel om op een sociaal-emotionele manier te delen. Het is naar mijn idee belangrijk dat we kinderen leren om autonomie te hebben en om daarbij een balans te ontwikkelen tussen geven aan de ander en geven aan jezelf.
Je hoort wel eens dat in de prestatiemaatschappij alles draait om de BV-ik. Die BV-ik heeft net als het egoïsme een wat negatieve bijklank. Hier geldt wat mij betreft, dat als je de BV-ik in positieve zin combineert met de BV-de ander, er niet zoveel aan de hand is. Je mag je eigen BV dus best de belangrijkste vinden, maar houd intussen ook rekening met andermans BV. Juist die combinatie is mooi.
foto credit:
Egoist – H. KoPP
flickr creative commons
Een dunne lijn
Nu er in de maatschappij weer meer ruimte lijkt te ontstaan voor zelfzorg, komt een positieve vorm van egoïsme steeds vaker voor. Positief egoïsme ligt dicht bij voor jezelf opkomen en je ruimte afbakenen, maar het verschil is dat als je voor jezelf opkomt en je ruimte afbakent er alleen gerichtheid is op het ik (ego) en niet op de ander. Dit zien we ook bij negatieve vormen van egoïsme.
Nog wat extremer is het egocentrisme, waarbij het niet eens in je opkomt dat een ander ook wat zou willen. Naast egocentrisme en egoïsme bestaat er altruïsme. Hierbij gaat het over onbaatzuchtigheid. De ware altruïst geeft om het geven. In afgezwakte vorm zie je altruïstische mensen die weliswaar oprecht geven, maar intussen hopen er wat voor terug te krijgen. Zulke gevers zijn wat meer gericht op het ik en zitten dan ook dicht bij het egoïsme. Ze geven dus wel oprecht, maar laten tegelijkertijd de buitenwereld weten dat ze zo’n lieve of goede gever zijn. Vaak kent deze vorm weinig zelfreflectie.
Als je emotioneel in balans bent en een goed zelfbeeld hebt, dan maak je onbewust vaak al gebruik van positief egoïsme. Als dit soort mensen geeft, dan doen ze dat zonder zelf leeg te lopen. Dus vanuit eigen wensen, behoeften, grenzen en mogelijkheden. Mensen die vooral geven om wat terug te krijgen, of die geven om het geven zouden ook gebaat zijn om positief egoïsme en zelfreflectie te ontwikkelen, om zo meer op een juiste manier te kunnen geven (ook aan zichzelf).
Zelfreflectie
Wie een negatief zelfbeeld heeft kan door gebruik van positief egoïsme leren om zichzelf eerst meer aandacht te geven en pas daarna aan een ander te denken. Als je emotioneel uit balans bent is het meestal moeilijker om je grenzen te bewaken en vanuit positief egoïsme wordt dat makkelijker. Dit geldt voor mensen met extreme stress, burn-out, angst en somberheid, of voor mensen met minderwaardige gevoelens over zichzelf.
Ook als je moeite hebt met assertiviteit kun je baat hebben bij een bepaalde dosis positief egoïsme. Als je vaak ja zegt om de ander te pleasen of geen nee durft te zeggen uit angst dat je niet aardig gevonden wordt, dan helpt het om meer te leren denken vanuit jezelf. Dus: wil ik dit en hoe levert dit mij wat op in plaats van alleen de ander? Je leert zo om na te denken over hoe je een situatie voor beide partijen prettig kan maken.
Als gever kun je jezelf beschermen door het vooral vanuit jezelf te doen en dus vanuit positief egoïsme. Zie het als een vorm van zelfreflectie en vraag jezelf af: wat heb ik te geven, hoeveel kan ik kwijt en wil ik dat aan deze persoon kwijt? En, vraagt deze persoon wat hij vraagt om mij, of vooral om te eisen en een ander te claimen? Het is dus ook belangrijk dat je zicht hebt op wat de motivatie is voor de ander om te vragen of te geven.
De kleine dingen
Overal in het dagelijks leven zijn er mogelijkheden om positief egoïsme toe te passen. Je kunt in de rij van de supermarkt bijvoorbeeld best eens iemand voor laten, als jouw schema dit toelaat. Wanneer je collega overloopt van het werk en jij kunt wel een half uurtje missen, waarom zou je dan niet even helpen? En laat je kind maar rustig doen wat hij of zij leuk vindt, intussen geniet jij van het feit dat je kind geniet.