In mijn eerste blog van 2015 stel ik een aantal vragen aan Robin, die voor haar studie psychologie stage loopt bij GGD Sense in Rotterdam.
Wat doet GGD Sense?
Deze lokale afdeling van de GGD zit in Rotterdam samen met de SOA Poli aan de Schiedamsedijk. De SOA Poli en GGD Sense worden vaak in één adem genoemd, maar hebben verschillende taken. De SOA Poli houdt zich voornamelijk bezig met het medisch testen op HIV en andere SOA. Sense heeft als hoofdtaak voorlichting geven over seksualiteit, SOA, anticonceptie en dat soort onderwerpen.
Zo geeft Sense klassikaal voorlichting aan MBO jongeren tussen 13 en 25 jaar op diverse ROC scholen in de regio Rijnmond. Ook gaan Sense-medewerkers de straat op, ze delen bijvoorbeeld condooms uit bij winkelcentrum Alexandrium. Of ze staan met de Sense-bus bij het homo-ontmoetingspunt in het Kralingse Bos om voorlichting te geven en sneltests op HIV en SOA aan te bieden.
Verder bezoekt Sense seksclubs, sauna’s en plekken waar prostitutie plaatsvindt om mensen voor te lichten en ze te wijzen op de mogelijkheid zich te laten testen. Dit kan tot 25 jaar gratis en anoniem. Het gaat bij Sense trouwens in bredere zin over seksualiteit, dus niet alleen over de gevaren. Ook pijn bij het vrijen, maagdelijkheid, ‘uit de kast komen’ en dergelijke onderwerpen komen aan bod.
Wat is jouw rol?
Ik houd me tijdens mijn stage vooral bezig met hoe Sense jongeren kan bereiken. Alle interventies die Sense hanteert neem ik door op wetenschappelijke verbeteringen en ik kijk of ze nog up to date zijn. Interventies zijn kort samengevat manieren om gedragsverandering te laten plaatsvinden. De master opleiding die ik volg richt zich met name op dit soort interventies. Ze komen voor bij een organisatie als Sense, maar het zou ook kunnen zijn dat bijvoorbeeld McDonalds wil weten waarom de ballenbak wel of niet werkt.
Voor Sense breng ik vanuit de sociaal psychologische wetenschap in kaart welke onderzoeken goed aansluiten bij seksuele interventies en educatie. Ook kijk ik welke effecten zijn bereikt met diverse onderzoeken. Veel literatuur hierover komt uit Nederland of de VS.
Als ik vertel waar ik stage loop denken veel mensen dat ik voorlichting geef of met SOA-tests bezig ben, wat niet zo is. De voorlichting en tests worden verzorgd door verpleegkundig personeel. In die zin is mijn rol eerder analytisch dan praktisch. Ik ga bijvoorbeeld wel mee naar de scholen, maar dan kijk ik meer hoe de voorlichting in elkaar zit, dan dat ik deze zelf geef.
Al ga ik in februari tijdens de Week van de Liefde wel mee naar de scholen om actief bij te dragen aan het voorlichten. Vooral om eens te ervaren hoe het is om de interventies zelf in de praktijk toe te passen. De Week van de Liefde is een project van de GGD samen met onder andere SoaAids Nederland. In heel Nederland worden er tijdens deze week voorlichtingen gegeven en zijn er diverse activiteiten om de bekendheid van GGD Sense te vergroten en seksuele gezondheid te promoten.
Wat kun je nog vertellen over de psychologie achter de interventies?
Uiteindelijk is in de meeste gevallen het doel van een interventie zoals gezegd gedragsverandering. Hierbij is het allereerst goed om te onthouden dat belangrijke determinanten (factoren van invloed) voor gedrag zoals attitude, sociale norm en self-efficacy minstens zo belangrijk zijn als de boodschap die een interventie probeert over te brengen. Er zijn diverse psychologische theorieën die je kunt gebruiken bij het maken of analyseren van interventies. Het zijn er teveel om allemaal te bespreken, daarom zal ik enkele voorbeelden noemen.
Self affirmation theory
De Self affirmation theory kan mensen minder defensief maken tegen een gezondheidswaarschuwing. Dit komt doordat het horen van een (beangstigende) waarschuwing over gezondheid het zelf-imago van mensen in gevaar brengt. Een boodschap die gebracht wordt op een bevestigende manier wordt beter geaccepteerd en zou mensen motiveren om het gezonde gedrag toe te passen. Een voorbeeld van self-affirmation is mensen te vragen zoveel mogelijk goede kwaliteiten of behaalde resultaten van zichzelf op te schrijven.
Social comparison theory
Volgens de Social comparison theory vinden mensen het fijn om gelijk te hebben. Wanneer zij zelf de kennis of ervaring niet hebben, wordt er vaak aan anderen gevraagd wat zij zouden doen. Men vormt zich een beeld van zichzelf op basis van vergelijking met anderen in de omgeving. Daarom is het belangrijk om binnen de hele groep de kennis en attitude te vormen, zodat wenselijk gedrag uitgevoerd wordt.
Social proof theory
Met de theorie van Social proof ontloop je nadelige percentages. Bijvoorbeeld wanneer je zegt: 75% van de jongeren heeft wel eens onveilige seks, kan dit averechts werken. Ook al is dit een zorgwekkend percentage, de ontvanger kan denken dat het minder erg is als hij onveilige seks heeft. Hij hoort immers bij de meerderheid. Als zoveel mensen het doen, dan is het niet zo erg als ik het ook doe. Je kunt dit wel gebruiken wanneer het in je voordeel is. Als bijvoorbeeld 75% wel veilig vrijt, is het wenselijk dat jongeren bij deze groep willen horen.
Primacy/regency effect
Het Primacy/Regency effect ten slotte beschrijft dat mensen het beste onthouden wat er als eerste en als laatste wordt verteld. Zorg er daarom voor dat de belangrijkste boodschappen van het consult aan het begin of eind worden genoemd.