Verschillende soorten angst
Er zijn veel verschillende soorten angst en het toont zich op veel manieren en uitingsvormen. Van tijdelijke aard, soms met een meer chronisch karakter waarbij het bijna voelt als een stukje van je “zijn”. Het lastige van angst is dat het zichzelf in stand houdt doordat gevoelens, gedachten en gedrag elkaar vast zetten in een vicieuze cirkel. Je ontwikkelt als het ware angst voor de angst. Onder begeleiding ga je die cirkel ontdekken en doorbreken en leer je hoe je met je angst uit wandelen kunt gaan zonder dat deze je overneemt.
In de psychologie maken we onderscheid in een aantal uitingsvormen van angst:
Angst en paniek
Een aantal kenmerken die veel voorkomen tijdens een paniekaanval:
- Zweten
- Trillen
- Hyperventilatie of hoge ademhaling
- Licht in je hoofd
- Duizeligheid
- Idee flauw te vallen
- Gevoel van controleverlies
- Angst om gek te worden
Een paniekaanval is naar, maar buiten dat het energie kost gebeurt er in de regel weinig. Het lastige is dat er vanuit een eerste aanval vaak angst ontstaat voor nog een aanval waardoor je meer gaan controleren of veiligheidsgedrag gaan inbouwen (bijvoorbeeld medicatie meenemen of gebruiken, bepaalde plekken vermijden, altijd iemand bij je hebben, in een ruimte altijd een plekje bij de deur uitzoeken).
Hierdoor houden we de angst in leven en kan die steeds grotere vormen aannemen. Het wordt een self fulfilling prophecy waarbij de angst de angst stimuleert. In therapie leer je de angst cirkel doorbreken en weer vertrouwen op te bouwen in je lijf en je veerkracht waardoor de paniek steeds minder met je aan de haal gaat.
Sociale angst
Wanneer je in sociale situaties het zweet uitbreekt, je liever feestjes/borrels en bijvoorbeeld ook de lunch op je werk vermijdt, je snel een straat induikt als je een bekende aan de overkant ziet lopen en alsmaar bezig bent wat anderen van je denken, is er wellicht sprake van een vorm van sociale angst.
Vormen van sociaal contact kunnen je van de wijs brengen en daarom ga je ze liever uit de weg. In de therapie zoeken we uit waar je precies zo bang voor bent, en hoe je weer met vertrouwen en lef op JOUW manier sociale contacten aan kunt gaan.
Gegeneraliseerde angst
Overmatig piekeren over alles. Als de ene zorg voorbij is, staat de volgende op de stoep. Behoefte aan controle om maar grip te houden op je angsten. Angst heeft je in de tang en laat je niet los. We gaan kijken waar je angst voor staat. Wat houdt de angst in stand? Wat is er moeilijk aan loslaten? Hoe ga je weer leven in plaats van overleven in angst?
Dwang
Smetvrees, vier keer controleren of het gas uit staat voordat je weg kunt thuis, lantarenpalen tellen tussen je huis en je werk, het zijn voorbeelden van dwanghandelingen. Dwang kan verschillende oorzaken hebben. Vaak geeft het een idee van controle en grip. In de behandeling gaan we op zoek waar je controle over wilt hebben en leren we langzaam de dwang af te bouwen. Als klachten al lang bestaan kunnen ze behoorlijk hardnekkig zijn en kan het zijn dat ik je verwijs voor specialistische hulp. Informeer dus in geval van dwang altijd vooraf even of ik de aangewezen persoon ben om je verder te helpen.
Hypochondrie
Angst voor ernstige ziektes, je lijf controleren op vlekjes, bultjes, onregelmatigheden. Zodra je ergens pijn voelt, ga je uit van het ergste. Je bent overmatig gericht op je lijf, controleert je lijf, zoekt veel op internet, of loopt de deur plat bij de huisarts. Waar je dan weer weg gestuurd wordt met “het zit tussen je oren”. In begeleiding leer je de balans te vinden tussen gezonde bezorgdheid en vertrouwen in je lijf herontdekken.
Onzekerheid
Ieder mens kent onzekerheid en in basis is dat goed. Het houdt je scherp en alert. Helaas kan de onzekerheid ook zulke vormen aannemen dat je minder goed gaat functioneren. Je raakt verstrikt in je eigen denken, raakt overtuigd dat je zaken niet voor elkaar krijgt en valt stil of gaat hard aan de slag, maar met weinig efficiëntie zodat er uiteindelijk nog weinig uit je vingers komt. Dan kan begeleiding wenselijk zijn. We werken aan (her)vinden van vertrouwen, bekijken je regels en overtuigingen kritisch, versterken je zelfbeeld en zelfkracht, zodat je een blijvende balans gaat vinden tussen positief kritisch en vertrouwen in jezelf.
Faalangst
Een vorm van onzekerheid is faalangst. Je denkt dat je iets niet kunt, bent bang om fouten te maken en wilt pas beginnen als je zeker weet dat je het kunt. Soms gaat dit gepaard met perfectionisme: het graag goed willen doen. Als faalangst vormen aanneemt waarin je blokkeert op tentamens of niet meer uit je woorden komt bij een presentatie, dan is het slim om hulp te zoeken. Op veel plekken zijn er faalangsttrainingen te volgen. Mijn stijl is de individuele aanpak waarbij we gaan zoeken naar de overtuigingen en regels. We werken aan vertrouwen en doen succeservaringen op, waardoor je weer beter uit de verf kunt komen en de faalangst weer kan dalen tot gezonde onzekerheid.
Bindingsangst
Vind je het moeilijk om je aan (nieuwe) mensen te laten zien? Kies je liever voor stoer dan kwetsbaar? Heb je wel eens een relatie verbroken omdat je er bang van werd dat iemand te dichtbij zou komen? Kies je er (onbewust) voor om mensen op afstand te houden? Dan kan het zijn dat je een vorm van bindingsangst hebt. Vaak heb je al vroeg in je leven geleerd dat je beter niet te veel van jezelf kunt laten zien. Later in je leven is die overtuiging niet meer bijgesteld omdat je er voor bent blijven kiezen mensen op afstand te houden. Dit doe je vaak niet heel bewust meer en juist daarom is het moeilijk dit gedrag te veranderen. In begeleiding leer je bewust te zijn van de ontstane patronen en hoe je die kunt doorbreken. Ook leer je weer manieren om je open te stellen en om vertrouwen te hebben in contacten. Stapje voor stapje, in een tempo dat past bij wie je bent. De basis van deze angst ligt in de hechtingstheorie, dus dat is ook een theorie waaruit we inzichten en handvatten halen.
Verlatingsangst
Klamp je je in een relatie vast aan je partner? Ben je bang dat hij/zij je gaat verlaten? Bang dat je niet leuk genoeg bent? Kun je bezitterig zijn en snel jaloers? Dan kan er sprake zijn van een vorm van verlatingsangst. Je hebt moeite om te vertrouwen dat een ander je leuk vindt en dat hij/zij er voor je is. Ook deze angst heeft een basis in de hechtingstheorie (net als bindingsangst) en dat is dus ook de kapstok van waaruit we inzicht halen en kijken hoe jij weer gelijkwaardig en met vertrouwen in relaties kunt gaan staan. Daardoor krijg je weer ruimte voor de gezonde afhankelijkheid in een relatie in plaats van de claimende modus die we vaak bij verlatingsangst tegenkomen.
PTSS/ trauma
Op het gebied van trauma maken we onderscheid tussen het enkelvoudige trauma: een eenmalige nare ervaring met een kop en een staart en het meervoudige trauma: een aaneenschakeling van nare gebeurtenissen die gedurende een langere periode hebben plaatsgevonden en veel impact hebben op je hele zijn.
Een bekende techniek voor traumabehandeling is EMDR: Eye Movement Desensitization and Reprocessing. Voor die behandeling verwijs ik graag naar gespecialiseerde collega’s zoals de Utrechtse psychologen praktijk, Tanja Itkina, of Martijn Rijnboutt.
Persoonlijk werk ik bij trauma liever met technieken uit de voice dialogue en positieve psychologie. Die passen beter bij mij als mens en wie ik ben en waarvoor ik sta als therapeut. Vraag voor de mogelijkheden dus graag per mail advies of ik voor je trauma vraagstuk de aangewezen persoon ben.
Specifieke angst
Bijvoorbeeld angst voor spinnen, hoogtes, vliegen, de bus, honden, kleine ruimtes, enzovoort. We zoeken uit waardoor je zo bang bent (soms spelen onderliggende factoren een rol) en gaan kijken tot welk niveau jij je angst wilt overwinnen. Welke angst mag je hebben en welke angst belemmert je in je leven zo erg dat je er op vastloopt? Samen maken we een plan en werken daarmee vooral praktisch en actiegericht.
Als voorbeeld van een onderliggend patroon: Een oud cliënt had heel veel angst bij een oversteek in haar schoolgebouw. Er was geen sprake van hoogtevrees. Samen zijn we naar school gegaan en hebben gekeken wat er gebeurde bij de oversteek. Er zat inderdaad veel angst, maar niet op de hoogte van de oversteek. Er zat angst voor het functioneren binnen de nieuwe structuur en een nieuw team waar ze niet voelde dat ze een plek had. Door dat dit duidelijk werd konden we het bespreekbaar gaan maken en kijken wat ze nodig had om wel een plek te krijgen. Daarna was de angst snel opgelost.